Bir dizi 8 mm’lik aile filmiyle yola çıkan ödüllü yönetmen Matleena Jänis, yas, kayıp ve Finlandiya göl manzarasında yazlık yaşamın sevinci üzerine bir hikâye anlatıyor.

Hatay, yüzyıllar boyunca 13 farklı uygarlığa ve üç tek tanrılı dine ev sahipliği yapmış kozmopolit bir bölge olmuştur. 2023’teki yıkıcı depremden sonra çekilen Antioch Milad, ilk deprem sonrası Noel kutlamalarını belgeliyor; bu kutlama sadece bir bayram değil, aynı zamanda topluluk için bir ‘milad’ – yani yeniden doğuş anlamına geliyor.

Bir bale dansçısının bir köyde yetişmiş olduğunu öğrenmek çok da dikkat çekici olmayabilir; ama aynı küçük Anadolu köyünde 13 bale dansçısı mı yetişmiş? İşte bu gerçekten özel bir durum. Fatih Diren’in belgeseli, klasik balenin ciddiyetle benimsendiği, Türkiye’nin sıradan gibi görünen bir köyü olan Başpınar’a götürüyor bizi.

Zamanın durduğu Bering Denizi kıyısında bir baba ve oğul balıkçılık yaparak yaşamlarını sürdürüyor. Onların ilişkisi, hem şefkat hem de dünyanın kıyısındaki hayatın sertliğiyle dolu. Aliaksandr Tsymbaliuk’un ödüllü belgeseli, bu hikâyeye ve yok olmakta olan kültürlerine tanıklık ediyor.

Rusya Mimarlık Müzesi’nin müdürü, müze deposunda küflenmiş bazı eski freskleri keşfettiğinde, Apocalypse’nin eşsiz görüntülerinin tamamını bulup kurtarmak için bir arayışa girer. Yönetmen Ella Tukhareli’nin hibrit belgeseli, 17. yüzyıl freskleri ile 21. yüzyılın çevresel çöküşü arasında anlamlı bir karşılaştırma yapıyor.

Bir kültür ikonunun hayatı ve dönemi… Bedri Rahmi’nin 8 mm’lik film arşivinden yeni dijitalleştirilmiş görüntüler, Ara Güler, Cengiz Bektaş, Mustafa Pilevneli, Teoman ve Gülseren Südor, Hughette ve Rahmi Eyüboğlu ve daha pek çok isimle yapılan söyleşilerle harmanlanıyor. 50. ölüm yıl dönümünde Bedri Rahmi Eyüboğlu’yu saygıyla anıyoruz.

Doğu ve Batı Almanya’dan arşiv görüntülerini, şarkıcı-söz yazarı Bettina Wegner’in sözleri ve müziğiyle birleştiren Lutz Pehnert’in belgeseli, yalnızca aşk şarkıları söylemek isteyen bu kararlı halk müziği sanatçısının hayatını ve müziğini yeni bir izleyiciyle buluşturuyor.

1980 yılında, Budizm öğrencisi ve belgeselci Ed Winslow Bastian, Dalai Lama’nın Tibet veya Hindistan dışındaki ilk Kalachakra töreni için ABD’ye yaptığı ziyareti belgelemesi için görevlendirilir. Ancak maddi imkânsızlıklar nedeniyle, Bastian’ın olağanüstü görüntüleri tam 38 yıl boyunca Washington D.C.’deki Smithsonian Enstitüsü’nün soğutmalı arşivlerinde bekletilir…

Foça’nın kıyılarında uğuldayan rüzgarlar, havlayan köpekler, kayalıklara çarpan vahşi dalgalar ve dağın diğer tarafındaki kışladan gelen askeri tatbikat sesleri… Diyalog içermeyen bu ödüllü Handan İpekçi filmi, seyirciyi distopik bir atmosfere davet ediyor.

40’tan fazla röportaja ve kapsamlı arşiv araştırmasına dayanan Hakan Barçın’ın bu eseri, Foça’nın gelişiminde belirleyici bir figür olan Nihat Dirim’in yaşamı ve mirasına ışık tutan sözlü tarih niteliğinde bir çalışmadır.

İspanya’nın Granada kentindeki kayalıkların üzerine kurulmuş sade bir kale olan Elhamra, 13. ve 15. yüzyıllar arasında Endülüs’ün son sultanları için inşa edilmiş bir cennetti. Marc Jampolsky’nin ödüllü filmi, bu insan eliyle yaratılmış cennetin güzelliği ve dayanıklılığının ardındaki sırları gözler önüne seriyor.

“Ertuğrul Muhsin Bey kimdi?” Bu sorunun yanıtını, Türkiye’de 1920’ler ve 1930’larda çekilmiş ilk filmlerden bazıları ile Haldun Dormen, Ayla Algan ve Efdal Sevinçli gibi isimlerle yapılan güncel röportajlarda buluyoruz.

Kağıt hamurundan karnaval arabalarıyla yapılan geleneksel geçit töreniyle bilinen Fano Karnavalı, İtalya’nın en eski karnavalı olarak yalnızca bir kutlama değil; şehri ve çevresini ısıtan bir ruh hali, bir yaşam biçimidir. Ödüllü yönetmen Andrea Lodovichetti, son uzun metraj belgeselinde bu coşkuyu yakalıyor.

1953 yapımı Mouramani filminin, Siyahi bir Afrikalı Frankofon yönetmen tarafından çekilen ilk uzun metraj olduğu söyleniyor. Yarım yüzyıl sonra yönetmen Thierno Souleymane Diallo, bu kayıp hazineyi aramaya koyuluyor. Souleymane’in absürt mizah ve ciddiyeti harmanlayan kendine özgü tarzıyla dolu Film Mezarlığı, hem izlediğimiz hem de yaptığımız sinemaya dair şiirsel bir yolculuğu belgeliyor.

Animasyonlu kartpostallar, belgeler ve tatil fotoğrafları; Berlin Duvarı’nın yıkılması ile Almanya’nın birleşmesi arasındaki dönemde, 1990 baharında Mayorca’ya uçan ilk Doğu Almanya (Alman Demokratik Cumhuriyeti) vatandaşlarının “güneşli bir tatil” deneyimlerinin hem komik hem de trajik yönlerini ortaya koyuyor.

Zehra Yiğit ve Perihan Taş Öz’ün bu belgeseli, bir tür hac yolculuğu niteliğinde olup, 1914 yılında Macar gezgin-fotoğrafçı Zsigmond Fejes’in izlediği rotayı takip ediyor. Anadolu halk müziğinin arşivcisi olan Bela Bartok’un müzikleri de filme eşlik ediyor.

Batı Sırbistan mezarlıklarına bekçilik yapan, köylü zanaatkârlar tarafından oyulmuş taş muhafızlara şiirsel bir bakış. Yönetmen Predrag Todorovic, sıradışı bir coğrafyada sıradan insanlar tarafından ‘oyulmuş bir arşivi’ sunan kumtaşı bir anlatı oluşturuyor.

‘Eğer her şey unutulacaksa, babam neden bu kadar çok film çekti?’ Yönetmen Nadja Anane, Kum Tanesi adlı uzun metraj belgesel denemesinde bu soruyu filmin başında soruyor. Anane, arşiv görüntüleri ile deneysel görselleştirmeyi benzersiz bir şekilde harmanlayarak, Fas-Cezayir sınırındaki Figuig vahasının tarihini yeniden anlatıyor (canlandırıyor?).

Foça’nın Küçük Deniz’ine dair olağanüstü yakın plan görüntülerin ve seslerin oluşturduğu soyut bir arka planda, Deborah Semel Demirtaş’ın denemesi, Foça’daki yaşam üzerine bir içsel yolculuğa çıkarıyor. Deneysel bir kısa-kısa film.

Ok ve yay arasındaki bağ, zanaat ve sporun ustalığı… Bu kısa belgesel, antik savaş meydanlarından modern Olimpiyatlara uzanan Türk okçuluğunun büyüleyici tarihine renkli bir yolculuk sunuyor.

Eski siyah beyaz fotoğrafların fonunda, Yorgo Zarbozan (Barba Yorgo), “şu lanet Kıbrıs” yüzünden topluluklar arasında gerginlik çıkmadan önce, İmroz/Gökçeada’da geçen barış dolu çocukluğunu hatırlıyor. Deniz Devrez’in bu kısa belgeseli, zor bir konuyu hoşgörü çerçevesinde ustalıkla ele alıyor.

Zeus Sunağı’nın Bergama’dan Berlin’e taşınmasından birkaç yüzyıl sonra, Aslı ters yönde göç eder. Ne tam bir deneme, ne kurgu, ne de belgesel… Berlin ve Bergama’da geçen Eren Aksu’nun kısa filmi Onun Haricinde, İyiyim, kolayca sınıflandırılamayan yapısıyla konusuna da uyum sağlıyor.

Foça’nın kültürel geçmişini belgeleyen zengin fotoğraf arşivleri eşliğinde, Şenay Kızılateş’in kısa belgeseli bizleri bir yerel efsaneyle tanıştırıyor: Kasabanın, turizminin ilk yıllarında simge haline gelmiş at arabasının, son sürücüsü Karanfilli Doğan.

Yapay zekâ destekli animasyon teknolojisi kullanılarak hazırlanan bu kısa belgesel, bizi M.Ö. 3. yüzyıla, dünyanın bilinen ilk sanatçılar birliğinin kurulduğu antik Teos kentine götürüyor.

İran’ın görkemli Zagros Dağları, yaşam biçimleri doğayla tam bir uyum içinde olan Bahtiyari göçebelerine ev sahipliği yapıyor. Ancak bugün bu kadim yaşam tarzı, modernitenin gerçekleriyle karşı karşıya.

Heyecan verici canlandırmalar, arkeologlarla yapılan röportajlar ve etkileyici görüntüler; İtalya’nın büyük bölümüne M.Ö. 5. yüzyıl sonlarına kadar hâkim olan Etrüsklerin kutsal alanı olan Campo della Fiera’nın yaşamını, çöküşünü ve yeniden doğuşunu gözler önüne seriyor.

Diyarbakır-Mardin sınırına yakın bir noktada, dünyanın en iyi korunmuş Roma garnizonlarından biri ve Roma’nın doğu sınırında hâlâ ayakta olan tek Mithras Tapınağı yer alıyor. Büyüleyici atmosferi ve dikkat çekici tarihi sayesinde “Zerzevan Kalesi ve Mithraeum”, Türkiye’nin UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’ne alınmıştır.