“Peki, Bu Yerel Mi? Yerel Kültürü ve Dünya Mirası”

21. yüzyıldaki küreselleşme, kendine mahsus yerel kültürlerinin yok olması ve onların yerine tekil, ticari tüketim kültürün geçmesi üzerine kaygıları ortaya çıkarmıştır. Evrensel değere sahip olduğu kabul edilen yerel anıtlarının ve geleneklerin korumasıyla ilgili çabalar neredeyse her zaman övgü ile karşılanır: Dünyadaki ülkelerin UNESCO ve benzeri uluslararası kuruluşların üyesi olmasından görüyoruz ki kültürel mirasın korunması şüphesiz olumlu bir çabadır.

Fakat en iyi niyetlere rağmen insanların tarih boyunca çevresiyle nasıl etkileştiğine dair eşsiz örnekler; savaş, aşırı gelişme ve uluslararası “modern kültür” gibi siyasal, ekonomik ve sosyal olguların baskısı altına girmiştir.

Fiziksel mirasın en belirgin örneklerinin (aklına ilk gelen piramitler ve kaya resimleri) ötesinde, “yerel kültür” kapsamına genelde “soyut mirası” olarak bilinen şeyler de dahil etmektedir, yani, bir toplumun fertlerinin sahibi olduğu bilgiler ve çoğu zaman yüzyıllardan beri aynı yere ait olan hayat tarzı ve “iş yapma biçimleri.” Soyut miras, geleneksel el sanatı ve mesleki becerilerden mevsimsel kutlama tarzlarına kadar ulaşan geniş bir yelpazedir.

Bir yere ait olan kültürden bahsederken başka bir tür yerel bilgiyi de ihmal etmemeliyiz, yani, yerel halk için önemli olan ve “toplumsal hafızada” yer alan ortak yaşantılar. Yerel önem taşıyan olaylar; bir yanda, uluslararası haberlerde yer alan büyük depremler ve seller, öbür yanda ise sadece “yerliler” tarafından önemli bulunan, daha makul olayları kapsar. Yerliler bu olaylar anlatılınca “Hatırlıyor musunuz, bu olduğunda…” ve “Anlamak için orada bulunmalıydınız” gibi sözler kullanır.

Yerel sınırların ötesine geçen “yerel” kültürün en yaygın örnekleri şüphesiz mutfak sanatlarında bulunmaktadır. İstanbul’da Kapalıçarşı’nda gezerken hangi ziyaretçi bir fincan Türk kahvesine hayır der? Napoli’dan geçen hangi yolcu bir pizzanın tadına bakmaz ki? Tabii ki, onlar bu lezzetlerin tadına bakarken kimse bu yerel ürünlerinin içeriklerinin bambaşka kıtalardan çıktığını söyleyip keyiflerini bozmak istemez (ki kahve Afrika’dan, domates ise Amerika’dan gelmiş).

Belki burada belirtmek gerekir ki sadece “yerli malı” değil, “yerliler” de “öteki” bir yerlerden gelmektedir: İlk insanlar Afrika’dan Bereketli Hilal’a yürüyerek geldiğinden beri türümüz doğal olarak sürekli bir yerden bir yere taşınmıştır. Medyanın savaştan kaçan sığınmacılar, ekonomik çöküş ve iklim değişikliğinin mahvedici sonuçları ile ilgili haberler ile dolu olduğu ve politikacıların "diğerleri" ile ilgili doğal korkumuzu istismar ettiği bu zamanlarda, hatırlamalıyız ki insan tarihi hem isteğe bağlı hem de zorunlu göçlerin tarihidir. Peki, bir yerel “haline gelmek” için ne kadar zaman gerekir? Yıllara göre bir ölçüt var mı? Veya kuşaklara?

Son yılda koronavirüs salgınından dolayı bütün dünyada insanların çoğu fiziksel olarak kendi yerel alanında hapsolmuştur. Fakat internete bağlanarak sanal şekilde yerel sınırları geçip gezmek “gerçek” dünyada mümkün olmadığı şekilde olanaklı olmuştur. Birçok kültür etkinliği gibi Foça Film Günleri de 2020’de çevrimiçi bir program oluşturarak belgesel film gösterimleri ve yönetmenlerle söyleşileri gerçekleştirdi. Canlı etkinlikte mümkün olmayacak kadar dünyanın her köşesinden seyirci ile sanal ortamda buluşabildik.

2021 yılında ise Foça Film Günleri, hem çevrimiçi hem de açık havada Foça’da canlı ve ücretsiz olarak belgesel gösterimler ve yan etkinlikleri kapsayan hibrit bir programı oluşturmayı planlamaktadır. Bu program “yerel” teması üzere kurulacaktır, amacımız ise bu kelimeyi kullanarak neyi kastetmek istediğimizi anlamak. Bu çerçevede, dünyanın her köşesinden zengin yerel kültürlere ait gelenekleri seyircilere tanıtan bir film programı yaratmayı amaçlamaktayız. Özellikle; hali hazırda geniş çapta bilinen kültürel gelenekleri yeni veya değişik bir bakış açısından sunan filmler, Foça’dan, Türkiye’den ve dünyadan yerel kültürlerin tarihsel köklerini inceleyen filmler ve kültürler arasındaki gelenekleri araştıran filmleri aramaktayız.